Koper etsen met ijzerchloride
Etsen van koper in ijzerchloride (Edinburgh Etch)
- Bij gebruik van etsgrond op acrylbasis: eerst de ‘zwarte tekenlaag’ van de etsgrond onder de kraan afwassen met een zacht sponsje
- Dek de plaat aan de achterkant af met met verpakkingstape of zelfklevende boekenkaftfolie
- Plak op de achterzijde een strip dubbel plakband om de plaat makkelijk uit het etsbad te kunnen lichten
- Dompel de plaat in het etsbad (horizontaal liggend in schaal)
- Licht af en toe de ets uit het bad en/of beweeg de vloeistof heen en weer
- Bij de hiernaast vermelde oplossing, bij een temperatuur van 20 – 22 °C bedraagt de etstijd ca. 8 – 20 minuten.
- Licht de plaat uit het bad en laat zoveel mogelijk vloeistof afdruipen in de schaal
- Spoel de plaat af in stromend water
- Verwijder het plakband en de afdekking van de achterzijde
- Spoel na in stromend water
Benodigdheden:
- ijzerchloride oplossing
- zuurbestendige bak (bijvoorbeeld foto-ontwikkelschaal)
- timer, bijvoorbeeld digitale keukenwekker
Recept Edinburgh Etch:
1 liter ijzerchloride 45° Baumé
0,2 liter water
70 gram citroenzuur
Neem 200 ml heet water en voeg al roerend langzaam het citroenzuurpoeder toe.
Als dit opgelost is, giet je het mengsel in de ijzerchloride oplossing, al roerend, totdat de vloeistof homogeen is.
Giet dit in de etsbak of zuurbak, en “haal de angel eruit” (verminder de sterkte van het bad). De vloeistof is nu klaar voor gebruik. Probeer in de werkruimte de optimale temperatuur te handhaven. Goede resultaten worden verkregen bij een temperatuur tussen 18 – 20°C, maar hogere temperaturen (tot 30°C) kan etsproces doen versnellen. Deze etsoplossing gaat heel lang mee. Soms moet alleen datgene wat verdampt is weer worden aangevuld, maar de vloeistof kan gemakkelijk een jaar aktief blijven zonder veel van de kwaliteit te verliezen. Als de vloeistof uiteindelijk een donkerbruine kleur krijgt is het uitgewerkt en dient het vervangen te worden.
Als de Edinburgh etsoplossingen tijdelijk niet worden gebruikt, dient deze vloeistof worden teruggestort in plastic opslagreservoirs of te worden afgedekt, waardoor verdamping wordt voorkomen.
Afdruk van proefplaatje koper geëtst in ijzerchloride. Tijden tussen de 10 en 15 minuten zijn goed. Langer etsen geeft diepere (donkerder) lijnen, de breedte blijft gelijk.
Detail van geëtste lijnen in koperplaatje.
Detail van een afdruk.
Over de Edinburgh Etch voor koper
Etsen gemaakt met behulp van acryl etsgrond, op koper, en geëtst in de Edinburgh etsoplossing, hebben een optimale kwaliteit: Lijnen, vormen en open gebieden worden haarscherp in het metaal gebeten. De afdruk zal dan ook van zeer goede kwaliteit zijn.
Koper reageert minder heftig dan zink. Als er een oplossing van ijzerchloride en citroenzuur wordt gebruikt kan de plaat met de beeldkant naar boven in de zuurbak worden geëtst. De Edinburgh ets tast het koper aan met een snelheid die twee keer zo hoog ligt als bij puur ijzerchloride, en het afzetten van kristallen doet zich niet voor. Dit zeer beheersbare proces, waarbij geen warmte vrijkomt, noch waterstofgas, is iets langzamer dan bij zink. Daarom wordt een redelijk geconcentreerde oplossing gebruikt. Er kan een zuurbak gebruikt worden, zelfs in een grafische werkplaats zonder afzuiging, als er bijvoorbeeld gebruik gemaakt wordt van veiligheidsbrillen en handschoenen. Het regelmatig in beweging houden van het zuurbad is zelfs niet essentieel, maar kan de snelheid wel verhogen.
De “natuurlijke” oppervlaktestruktuur van koper
Onderzoekingen met de Edinburgh ets hebben laten zien dat het mogelijk is om de natuurlijke struktuur van het oppervlak van een koperplaat als een soort fijne aquatint te laten zien. Grijstonen kunnen op die manier worden gemaakt door de plaat eenvoudigweg in een aantal stadia te etsen. Er is verder geen aquatintraster nodig. De aquatint-achtige puntstruktuur kan op elk gedeelte van de afbeelding gemaakt worden. De etsoplossing die hiervoor het meest geschikt is heeft een hoeveelheid citroenzuurpoeder die twee keer zo groot is als bij het standaardrecept. Het proces werkt het beste als er wordt gewerkt met een vertikale etsbak met beluchting.
De Edinburgh etsoplossing voor de “natuurlijke” oppervlaktestruktuur van koper
Meng de 60% ijzerchloride-oplossing (40%) met de 40% citroenzuuroplossing. De citroenzuuroplossing bestaat uit 1/3 deel citroenzuurpoeder, gemengd met 2/3 deel kraanwater.